_w700_h460_1.jpg)
_w640_h400_1.jpg)
_w2300_h1500_1.jpg)
Al een aantal jaren heeft de provincie Utrecht relatief jonge burgemeesters. De gemiddelde leeftijd van burgemeesters in Utrecht lag in 2017 op 53 jaar. Landelijk is dat ongeveer 56 jaar. Hoewel het lastig is deze trend precies te verklaren, zie ik wel dat gemeenteraden open lijken te staan voor nieuwe burgemeesters die het ambt gaan leren. Ook tekent zich voorzichtig een landelijke ontwikkeling af naar benoeming van zij-instromers, dat wil zeggen kandidaten met een cv dat afwijkt van de gangbare wethouderservaring. Dat past weer in een trend dat steeds meer gemeenteraden goed nadenken over hoe hun profielschets echt onderscheidend kan zijn. Ik zie dat als een goede ontwikkeling.
Het aantal vrouwelijke burgemeesters ligt in Utrecht helaas onder het landelijk gemiddelde. In 2017 waren 3 van de 26 Utrechtse burgemeesters vrouw, oftewel 13 procent. Dit ondanks mijn intentie om, indien maar mogelijk, goede vrouwelijke kandidaten op te nemen in mijn selectie voor de vertrouwenscommissie uit de gemeenteraad. Sinds 2008 hebben op Utrechtse burgemeestersvacatures gemiddeld 31 kandidaten gesolliciteerd. Gemiddeld was van hen 26 procent vrouw. In diezelfde periode was gemiddeld 27 procent van de kandidaten die werden doorgestuurd naar de vertrouwenscommissie vrouw. De percentages zijn bijna gelijk. De gemeenteraad plaatst vervolgens een kandidaat als nummer één op de aanbeveling; iemand die als het meest overtuigend en het meest passend wordt beschouwd. Het is dus met betrekking tot kansen voor vrouwen van belang dat voldoende vrouwelijke burgemeesterskandidaten solliciteren. Voor de benoeming van waarnemend burgemeesters stel ik in de regel twee kandidaten voor aan de fractievoorzitters uit de raad. Ik span mij ervoor in dat, indien mogelijk, één van hen een vrouwelijke kandidaat is.
Het lokale openbaar bestuur is continu in beweging en dat geldt ook voor de positie en rollen van burgemeester, raad en college. In de voorgaande regeerperiode is het initiatiefvoorstel betreffende de Grondwetswijziging over de aanstellingswijze van burgemeesters en commissarissen van de Koning door zowel de Tweede als de Eerste Kamer in eerste lezing aangenomen. Ook de huidige regering is voornemens deze Grondwetswijziging door te zetten. Of dit verstandig is zonder de gehele context van het lokale bestuur in ogenschouw te nemen – zowel de raad als het college als de burgemeester –, valt echter te betwijfelen. Veel te vaak wordt alleen gesproken over de positie en benoemingswijze van de burgemeester. Maar verander je de burgemeestersbenoeming, dan verander je ook het bestel. Want wat zijn de gevolgen voor de onafhankelijke positie van de burgemeester wanneer deze bijvoorbeeld direct wordt gekozen? Hoe verhoudt zijn positie zich tot die van de eveneens gekozen gemeenteraadsleden?
Wezenlijke vragen waar de politiek vooralsnog geen antwoord op lijkt te hebben. Natuurlijk kan de benoemingswijze van de burgemeester als gevolg van een politieke beslissing veranderen. Het is belangrijk dat daarbij wordt gezien dat de huidige burgemeester vooral sterk wordt gewaardeerd vanwege zijn of haar onafhankelijke positie boven de (politieke) partijen, een positie die wordt gegarandeerd doordat de burgemeester, die in feite nu ook al door de gemeenteraad wordt gekozen, uiteindelijk door de Kroon wordt benoemd. Bij een ‘echt’ gekozen burgemeester zal die belangrijke onafhankelijkheid verdwijnen.
Nieuwe burgemeesters in Utrecht
De heer S.C.C.M. (Sjoerd) Potters werd per 4 april 2017 benoemd tot burgemeester van De Bilt. Hij was daarvoor lid van de Tweede Kamer. In Leusden werd de heer G.J. (Gerolf) Bouwmeester, oud-voorzitter van het stadsdeel Amsterdam-West, per 7 september benoemd. Met ingang van 10 november werd de heer L.J. (Laurens) de Graaf benoemd tot burgemeester van Lopik, die daarvoor als lector aan het Kenniscentrum Sociale Innovatie van de Hogeschool Utrecht was verbonden.
Burgemeesters die een overstap maakten
In 2017 maakten drie Utrechtse burgemeesters een overstap. Na vijf jaar burgemeester van Veenendaal te zijn geweest, werd de heer A.W. (Wouter) Kolff op 13 september 2017 benoemd tot burgemeester van Dordrecht.
Daarnaast waren er burgemeesters die ervoor kozen om iets geheel anders te gaan doen. Zo is mevrouw R.G. (Renate) Westerlaken-Loos (Lopik) aan de slag gegaan als directeur bij het Ronald McDonald Kinderfonds en maakte de heer H.M. (Hans Martijn) Ostendorp (Bunnik) de overstap naar de directie van eerstedivisie-voetbalclub De Graafschap.
Het is goed om te zien dat burgemeesters ook buiten het openbaar bestuur gewild zijn: een burgemeester doet tenslotte ervaring en competenties op die in elke sector van grote waarde kunnen zijn. Andersom geldt hetzelfde: burgemeesters die bijvoorbeeld vanuit het bedrijfsleven instromen, nemen weer andere kwaliteiten en inzichten mee. Als commissaris ben ik voorstander van meer variatie in het openbaar bestuur en gelukkig is dit ook steeds meer aanwezig.
Waarnemend burgemeesters in Utrecht
Vanwege het vertrek van de burgemeesters van Veenendaal en Bunnik moesten – in afwachting van de sollicitatieprocedures die na de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018 van start gaan – voor beide gemeenten waarnemend burgemeesters worden gezocht. Bij de keuze voor waarnemers draag ik indien mogelijk twee kandidaten voor aan de vertrouwenscommissie van de betreffende gemeente. Zodoende valt er wat te kiezen voor de gemeenteraad en heeft de waarnemer breed draagvlak om het burgemeestersambt te kunnen uitoefenen. In Bunnik ging de heer R. (Roland) van Schelven per 5 september 2017 aan de slag als waarnemend burgemeester. In Veenendaal werd de heer P.A. (Piet) Zoon per 21 september 2017 tot waarnemend burgemeester benoemd.
Herbenoemingen in 2017
De veranderingen in het lokale bestuur komen ook op andere manieren tot uiting. Ook herbenoemingen van burgemeesters worden steeds minder een standaardprocedure. Vertrouwenscommissies besteden, terecht, meer aandacht aan een goede en zorgvuldige beoordeling van het functioneren van de burgemeester. Dat heeft er onder meer toe geleid dat de beëdiging van een burgemeester bij de herbenoeming door mij in de openbare raadsvergadering wordt afgenomen. Ik vind dit een logische en goede ontwikkeling: het past de burgemeester van nu om in alle openbaarheid beëdigd te worden. Zo mocht ik dit jaar onder andere naar Baarn, waar burgemeester M.A. (Mark) Röell in theater De Speeldoos door mij werd beëdigd vanwege zijn herbenoeming. Een mooie gelegenheid voor gemeenteraad en burgemeester om terug te blikken én vooruit te kijken. Ook in Vianen (de heer W.G. (Wim) Groeneweg), Nieuwegein (de heer F.T.J.M. (Frans) Backhuijs), Eemnes (de heer R. (Roland) van Benthem) en De Ronde Venen (de heer M. (Maarten) Divendal) heb ik in de raadszaal de burgemeesters de ambtseed afgenomen vanwege hun herbenoeming.
